DÍA DAS LETRAS GALEGAS 2025
A Real Academia Galega celebra este ano o extraordinario cancioneiro popular tradicional e as súas máis entusiastas e leais transmisoras, as cantareiras. Depositarias e propagadoras de moitos cantares, algún dos cales veñen desde a Idade Media, elas fanse modelo de fidelidade á tradición oral. Prodixio de memoria e de interpretación, son as grandes animadoras da fascinante cultura popular. Son artistas da voz, o instrumento máis perfecto. Interpretan cantares participativos que reforzan os lazos comunitarios ou cantares solitarios que alivian a dureza dos traballos e facilitan o esforzo. En moitas das creacións brilla a improvisación. A música é elemento fundamental na sociedade campesiña, ingrediente imprescindíbel para unha vida harmoniosa, laboriosa e leda, tolerante e solidaria. O etnólogo Xoaquín Lorenzo sostiña: “É ben sabido que todos os intres do vivir de nós teñen as súas cantigas.”
Fórmula emblemática do idioma, a copla, a cantiga, conservounos as verbas máis belidas e os xiros máis expresivos: ditos de profundo lirismo; sátiras mordaces e ferintes; fórmulas irónicas cargadas de retranca. As que nacen da saudade son equilibrada combinación de delicadeza e melancolía. O excelso poeta Ramón Cabanillas defínea como “recendo místico de Galicia, arcaz que garda nosos degaros, relembros e querencias.”
O Padroado do Museo Etnolóxico da Limia rende homenaxe de consideración e gratitude a todas as cantareiras do territorio, nas persoas de Concha Dacal Álvarez (A Gándara- A Porqueira), Mª Cristina Gómez Gómez (Rebordechao-Vilar de Barrio), Hermelinda Seguín Matías (Sas- Sarreaus), Avelina Limia e Celia Quintas (Toxediño- Vilar de Santos), Mª Gracinda Gomes Ferreiro (Outeiro- Vilar de Santos), Dorinda García Ferreiro (Laioso- Vilar de Santos), Isabel e Concha Jardón Pérez (Castelaos- Vilar de Santos), Carmen e Dolores Bouzas Quintas (Vilar de Santos), Isabel Santana Bouzas (Vilar de Santos) e Celsa Seguín Valencia (Rioseco- Calvos de Randín). [ Datos tirados do Catálogo de músicos da Limia. Música tradicional, 2005]
O Museo da Limia recibiu hai uns meses fermoso agasallo musical: unha compilación de cantares da zona, recollidos polo estudoso Francisco Rodríguez, orixinario do Toxal (A Porqueira) e dixitalizados por Baldomero Iglesias (Mero), un dos fundadores das agrupacións musicais Fuxan os Ventos e A Quenlla. Na web da institución pode escoitarse unha selección representativa desta magnífica recolla, que testemuña a relevancia da tradición musical limiá.
PADROADO DO MUSEO ETNOLÓXICO DA LIMIA
05-03 A Costiña de Canedo
Informante: Corona Feijoó Barrio
I o subila i a baixala
a costiña de Canedo
o subila i a baixala
perdín a cinta do pelo.
04b-15 O Cego
Informante: Gumersindo Dacal Álvarez
Son o cego de Trasmiras
a miña palabra é douta
ando con duas pendangas
saco dunha e meto noutra.
Oui, oua hai meu ben
i o carro americano
vai o porto sin ninguen.
Son o cego de Buxán
e que o como onde mo dan
ando con duas pendangas
escuso morral pro pan.
Oui, oua hai meu ben
i o carro americano
vai o porto sin ninguen.
02-33 A da Seitura
Informante: Corona Feijoó Barrio
Heiche de ir a túa seitura
heiche de ir a túa segada
heiche de ir a túa seitura
ca miña vai acabada.
Daille rente daille rente
meniñas de San Cibrau
daille rente daille rente
daille por baixo da mau.
Alá ven os da seitura
alá ven os seitureiros
alá ven os da seitura
fartos de camandoleiros.
Castellanos de Castilla
que le hacéis a los gallegos
cando van van como rosas
cando vienen coma negros.
01-05 Cornela de Cabra
Informante: Josefa Rodríguez Dacal
Mentras lle cantamos
destes villancicos
vaiannos votando
lacós e chourizos.
Mentras lle cantamos
destes villanzuelos
vaiannos votando
froito de lombelos.
Mentras lle cantamos
destas embeixadas
vaiannos votando
lacós e queixadas.
Cantamosche os Reis
cornela de cabra
cantamosche os Reis
non nos deches nada.
Estes Reis que cantamos
volvamolos descantar
que istes barbas de farelos
non tuveron que nos dar.
04a-01 O Día da Noiteboa
Informante: José Rodríguez Dacal
O día da Noite Boa
naceu o Neno Xesús
en un pesebre da pallas
era de noite e sin luz.
Ai, que Neno tan Bonito
que Neno tan Gallardeiro
ai, que Neno tan bonito
para nacer no palleiro.
Mirade pra súa Mai
como chora de alegría
hoxe a noite temos gozo
mañá festa todo día.
Vinde, vinde rapaciños
vinde todos a mirar
o Nacemento do Neno
que o ten nos brazos súa Mai.
Alá na Asia Menor
víronlle os sabios a seña
e puxéronse a pensar
que cousa sería aquela.
Vinde, vinde rapaciños
vinde todos a mirar
o Nacemento do Neno
que o ten nos brazos súa Mai.
Ai, que Neno tan bonito
que lindas ganas me dan
de comerlle a cara a bicos
de gordo e fresco que esta.
Vinde, vinde rapaciños
vinde todos a mirar
o Nacemento do Neno
que o ten nos brazos súa Mai.
04b-01 Os Gaiteiriños de Lamas
Informante: Gumersindo Dacal Álvarez
Os gaiteiriños de Lamas
mala centella chos mate
non queren tocar a gaita
sin tomar o chocolate.
Ay, la la la la …..
Os gaiteiriños de Lamas
foron tocar a Silvoso
e no medio do camiño
comeulle a gaita o raposo.
Ay, la la la la …..
04b-08 Unha Noite no Muiño
Informante: Gumersindo Dacal Álvarez
Unha noite no muiño
unha noite non é nada
unha semaniña enteira
esa si que é muiñada.
Miña nai chamou por min
desde o alto da portela
pensa que me leva o aire
i o aire a min non me leva.
Piensa que estas en la cama
y dormir no duermes no
piensa que estás escuchando
canciones que canto yo.
Meniñas de alén do Doiro
vinde lavar o Piñón
que a auga do tanque novo
lava roupa sin xabón.
Mucho me gusta el pegarte
solo por verte llorar
parecen tus lagrimillas
caracolillos del mar.
Sácate de esa ventana
no seas tan ventanera
que la cuba del buen vino
no necesita bandera.
Eu entrar entrei no prado
seguei a flor do outono
hai de min que estou falando
con amores que ten dono.
Miña nai por me casar
ofreceume tres ovellas
unha coxa, outra cega
i outra mona e sin orellas.
Miña nai por me casar
ofreceume bois e vacas
desque me viu casadiña
deume unha cunca de papas.
A cunca estaba rachada
a culler estaba furada
puxenme detrás da porta
chameille vella retorta.
Miña nai por me casar
ofreceume canto tiña
e desque me viu casada
pagoume cunha galiña.
Toca o pandeiro faluas
que vai bailar o carallas
que me dixo o saltanelas
que andaba nas esfolladas.